İRAN ANLAŞMASI, ANLAMI VE ETKİLERİ

03.04.2015 10:52

Bir süredir başarıyla sonuca ulaşması beklenen anlaşma dün akşam saatlerinde gerçekten nihayete vardı. İran ve müzakereci ülkeler birçok konuda anlaşmaya vardılar. Meselenin ekonomik boyutları olduğu kadar kritik önemde siyasal sonuçları da olacak. 30 Haziran’a kadar üzerinde mutabık kalınan noktaların altı teknik olarak doldurulacak ve taraflar aksiyon almaya başladıkça karşılıklı olumlu adımlar atılacak.

 

ÜSTÜNDE ANLAŞILAN MADDELER:

 

• İran kurulu sentrifüjlerinin 2/3’ünü devreden çıkaracak. Önümüzdeki 10 yıl içinde bu sayı geçilmeden %3,67’den fazla olmamak üzere 15 yıl boyunca uranyum zenginleştirmesi yapılabilecek. Var olan stoklar da azaltılacak. Bu önlemler ve program Uluslararası Atom Ajansı (IAEA) tarafından gözlemlenecek
• 10 yıl uranyum zenginleştiremeyecek ülke bu sürenin sonunda IAEA gözetiminde olacak ve çalışmalarına devam edebilecek
• Arak’taki reaktörlerde silah üretilmeyecek. Sadece barışçıl amaçlar için araştırma yapılacak.
• Tüm tedbirleri takiben ülkeye karşı uygulanan tüm Birleşmiş Milletler yaptırımları kalkacak
• Tüm bu süre boyunca süreçler şeffaf bir şekilde izlenecek. İran düşük performans sergilerse hakem heyeti bir karar verip ülkeye süre tanıyacak. Bu sürede başarım sağlanamazsa tüm yaptırımlar aynı anda devreye girecek.

 

ANLAŞMANIN ANLAMI

 

‘79 İran Devrimi’nden sonra ülkeye başlayan ABD ambargosu 2006 yılında ülkenin uranyum zenginleştirme programında ısrarcı olması ile Birleşmiş Milletler çapında genişledi. Yaptırımlar finanstan petrol ihracatında kısıtlamaya kadar geniş bir alana yayılmıştı. Bu anlaşma ile birlikte 30 Haziran’dan sonra İran’ın sözlerini yerine getirme hızına göre tüm yaptırımlar devreden kalkıyor olacak. 2011’den sonra %80’e yakın değer kaybeden İran Riyali, sürekli açık veren bütçe, petrol ihracatı yarıdan fazla azalan sektör ve yüksek enflasyon ile mücadele etmek zorunda kalan ülke için artık Çin’den başka ülkeler ile de ticaret yapma fırsatı doğmuş olacak.

 

Tarih öncesinden beri aynı topraklarda yaşayan ve kadim bir millet olan İran aynı zamanda bölgesel olarak da Türkiye gibi liderlik yarışında olan ülkelerden biri. Bu bağlamda, Batı ile ilişkilerini modern zamanlara adapte eden ve bölgedeki mezhep çekişmeleri içinde Türkiye ile birlikte benzer sorunları yaşamamış iki ülkeden diğeri olan İran, coğrafyadaki jeopolitik için yenilenmiş bir oyuncu olarak önem arz ediyor. Bu notun konusu olmadığı için siyasi ve jeopolitik etkilere ilişkin değerlendirmeyi burada sonlandırıyoruz.

 

ANLAŞMANIN ETKİSİ

 

Doğaldır ki bugünün dünyasında bildiğimiz en önemli anlaşmazlıklardan biri olan Batı – İran çekişmesinin barışçıl bir şekilde çözülmesinin önemli sonuçları olacaktır. Ticari etkiler ölçmekle belirtilemeyecek ölçekte olacak ve özellikle bölge ekonomisi için bir fırsat anlamına gelecek. Diğer yandan, petrol fiyatları için de önemli bir değişken artık denklemde olacak.

 

Günlük 1 milyon varillik üretim yapan ülkenin 2012 yaptırımları öncesinde bu üretimi 2,5 milyon varile yakındı. Ayrıca stoklanmış 30 milyondan fazla varilin de ülkenin kullanımında olduğu biliniyor. Bu yüzden ilk etki bu stokların serbest bırakılması ve ardından üretimin artması olabilir. Haziran sonrasında fiziki etkinin hissedilebileceğini düşünebiliriz. Hem jeopolitik gerginlik risk priminin kaybolması hem de fazladan fiziki arzın piyasaya dönecek olması sebebiyle petrol fiyatlarının olumsuz etkileneceğini tartışmıştık http://tradeall.com/temel-analiz-detay/1700/iran-ile-pazarliklar-suruyor

 

İran haberleri bir süredir ajanslar tarafından geçildiği için haber bazlı etkinin iyice azalacağını düşünüyoruz.

 

Birçok ambargo sebebiyle varilini daha ucuza satan ülkenin yeni dönemde bu yolu izlemeyeceğini tahmin etmek güç değil. Ancak vadelerde uzama imkanı sağlayan İran’ın Tüpraş’a olumlu etkide bulunacağını sektör analistimiz Hakan Deprem tahmin ediyor. Milyon tonda şirketin çalışma sermayesi ihtiyacını 60 milyon dolar azaltacağını düşündüğümüz olası Tüpraş anlaşması değerlememize de %0,4 katkıda bulunuyor. Ayrıca ülke demiryolu hattını geliştirme aşamasında olduğu için Kardemir adına yeni bir Pazar olması ihtimalini de sektör analistimiz Bora Tezgüler vurguluyor. Kardemir en beğendiğimiz hisseler arasında yer alırken Tüpraş en az tercih ettiğimiz hisseler listesinde yer alıyor.

Gökhan Şen
International Markets Research
Vice President
 

YASAL UYARI: Burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değildir. Yatırım danışmanlığı hizmeti, yetkili kuruluşlar tarafından kişilerin risk ve getiri tercihleri dikkate alınarak kişiye özel sunulmaktadır. Burada yer alan yorum ve tavsiyeler ise genel niteliktedir. Bu tavsiyeler mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir. Bu rapor ve yorumlardaki yazılar, bilgiler ve grafikler, ulaşılabilen ilk kaynaklardan iyi niyetle ve doğruluğu, geçerliliği, etkinliği velhasıl her ne şekil, suret ve nam altında olursa olsun herhangi bir karara dayanak oluşturması hususunda herhangi bir teminat, garanti oluşturmadan, yalnızca bilgi edinilmesi amacıyla derlenmiştir. İş bu raporlardaki yorumlardan; eksik bilgi ve/veya güncellenme gibi konularda ortaya çıkabilecek zararlardan Akbank T.A.Ş., Ak Yatırım Menkul Değerler A.Ş., Ak Portföy Yönetimi A.Ş. ve çalışanları sorumlu değildir. Akbank T.A.Ş., Ak Yatırım Menkul Değerler A.Ş., Ak Portföy Yönetimi A.Ş her an, hiçbir şekil ve surette ön ihbara ve/veya ihtara gerek kalmaksızın söz konusu bilgileri, tavsiyeleri değiştirebilir ve/veya ortadan kaldırabilir. Genel anlamda bilgi vermek amacıyla hazırlanmış olan iş bu rapor ve yorumlar, kapsamı bilgiler, tavsiyeler hiçbir şekil ve surette Akbank T.A.Ş., Ak Yatırım Menkul Değerler A.Ş., Ak Portföy Yönetimi A.Ş 'nin herhangi bir taahhüdünü tazammum etmediğinden, bu bilgilere istinaden her türlü özel ve/veya tüzel kişiler tarafından alınacak kararlar, varılacak sonuçlar, gerçekleştirilecek işlemler ve oluşabilecek her türlü riskler bizatihi bu kişilere ait ve raci olacaktır. Hiçbir şekil ve surette ve her ne nam altında olursa olsun, her türlü gerçek ve/veya tüzel kişinin, gerek doğrudan gerek dolayısı ile ve bu sebeplerle uğrayabileceği her türlü doğrudan ve/veya dolayısıyla oluşacak maddi ve manevi zarar, kar mahrumiyeti, velhasıl her ne nam altında olursa olsun uğrayabileceği zararlardan hiçbir şekil ve surette Akbank T.A.Ş., Ak Yatırım Menkul Değerler A.Ş., Ak Portföy Yönetimi A.Ş. ve çalışanları sorumlu tutulamayacak ve hiçbir şekil ve surette her ne nam altında olursa olsun Akbank T.A.Ş., Ak Yatırım Menkul Değerler A.Ş., Ak Portföy Yönetimi A.Ş. çalışanlarından talepte bulunulmayacaktır.

Kullanmakta olduğunuz tarayıcının otomatik çeviri, kelime filtreleme özellikleri veya metin eşleştirme yapan 3.parti yazılımlar vb. metin farklılıkları sağlayacak otomatik ayarlar sebebiyle bu sayfada yer alan metinde anlam bütünlüğünü bozabilecek ifadeler bulunabilir. Böyle bir durum ile karşılaştığınızda musteri.hizmetleri@akyatirim.com.tr adresine e-posta iletebilirsiniz.